za maj — grudzień 2022 r.

---

Wstęp 

Fundacja Basta w ramach swoich działań statutowych prowadzi monitoring mediów, czyli audycji (w rozumieniu art. 4 ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji), czyli potocznie: materiały dziennikarskie telewizji i radia oraz materiały prasowe (w rozumieniu art. 7 ustawy o prawie prasowym) ukazujących się w prasie drukowanej. Analizy dokonujemy na podstawie danych dostarczonych przez Press-Service Monitoring Mediów. 

W ramach naszej pracy monitorujemy pięć słów kluczowych:

• LGBT
• Tęczowy
• Marsz Równości
• Homoseksualizm
• Dewiacje

Monitoring słów kluczowych obejmuje odmianę fleksyjną. Audycje są automatycznie zamieniane na tekst dzięki oprogramowaniu dostarczonemu przez Press Service i poddawane wyszukiwaniu słów kluczowych. Materiały prasowe są skanowane i  dzięki oprogramowaniu OCR (optycznemu rozpoznawaniu znaków) poddawane podobnej analizie. Jeżeli w materiale dziennikarskim pojawią się monitorowane słowa, to zostaną uwzględnione w naszej analizie. 

Autorski algorytm Press Service dokonuje wstępnej oceny czy materiał zawiera rzeczowniki, przymiotniki i czasowniki nacechowane pozytywnie, negatywnie lub neutralnie. Pracownik fundacji weryfikuje poprawność oznaczeń wydźwięku i w razie konieczności wprowadza poprawki. Monitoring obejmuje prasę regionalną i ogólnopolską ukazującą się w wersji papierowej (łącznie 1100 tytułów prasowych), pasma ogólnopolskie, regionalne radia oraz telewizji (53 stacje telewizyjne i 181 stacji radiowych).

Monitoring nie obejmuje: reklam, filmów, bajek dla dzieci, programów dokumentalnych, podróżniczych, kulinarnych, seriali, reality show, teleturniejów, spektakli teatralnych, kabaretów, koncertów, utworów muzycznych, transmisji sportowych, plansz informacyjnych, telezakupów, zapowiedzi programów, autopromocji stacji, prognozy pogody, reportaży bez komentarza prowadzącego, powtórek magazynów ani materiałów prasowych na stronach internetowych, telewizji internetowych, internetowych stacji radiowych. 

Wyniki monitoringu 

W 2022 r. przeanalizowaliśmy 8785 unikalnych materiałów dziennikarskich z radia (3418) , telewizji (1632) i prasy (3736), w których zostały użyte monitorowane słowa kluczowe. Poprzez materiały dziennikarskie należy rozumieć wszystkie gatunki dziennikarskie (informacyjne i publicystyczne) takie jak: wzmianki, notatki, sprawozdania, relacje, życiorysy, sylwetki, kalendaria, przeglądy prasy, reportaże i wywiady oraz komentarze, artykuły, eseje, recenzje, felietony i debaty

Należy zaznaczyć, że nie jest to suma unikalnych tematów, ale wszystkich monitorowanych wzmianek. Niektóre ulegają multiplikacji w audycjach radiowych i telewizyjnych (poprzez powtarzanie w wydaniach popołudniowych i wieczornych — regionalnych i ogólnopolskich tych samych nadawców). Audycje i materiały prasowe, wzmiankujące kilka monitorowanych słów kluczowych na potrzeby analizy zostały zredukowane do unikalnej audycji (która może być retransmitowana kilka razy w ciągu dnia). Ponieważ każda z tych audycji posiada unikalny (zależny od regionu albo pory emisji) wskaźnik dotarcia do odbiorców fundacja nie traktuje ich jako duplikatów. 

Zdecydowana większość, bo 73% mówiła o osobach LGBT neutralnie. 15% miało wydźwięk pozytywny, liderami byli:

1. TOK FM z 160 wzmiankami pozytywnymi, 561 neutralnych
2. TVN 24 z 141 wzmiankami pozytywnymi, 517 neutralnych
3. Gazeta Wyborcza (wydanie ogólnopolskie) z 70 wzmiankami pozytywnymi, 280 neutralnych

12% ze wszystkich wzmianek (1076) miało charakter negatywny. Liderami wśród negatywnych wzmianek o osobach LGBT są:

1. TVP Info aż 139 audycjami
2. Nasz Dziennik z 95 materiałami prasowymi
3. Do Rzeczy z 89 materiałami prasowymi

Warto dodać, że na szóstym miejscu jest Polskie Radio 24 z 56 wzmiankami i zaraz za nim Radio Maryja z 55 wzmiankami. Łącznie media publiczne (wszystkie stacje polskiego radia i kanały telewizji publicznej) o społeczności LGBT mówiono 294 razy. W ujęciu procentowym media publiczne odpowiadają za 27% negatywnych wzmianek w mediach ogólnie. 

Trendy

W 2022 r. zaobserwowaliśmy dwa piki informacyjne. Na pierwszym miejscu piłka nożna, 27 listopada i początek Mistrzostw Świata w Katarze. W mediach podkreślano trudne warunki pracy w Katarze, ale również drakońskie prawo wobec osób LGBT+.  Na drugim miejscu jest przełom września i października, czyli wygrana skrajnie prawicowej polityczki Giorgii Meloni we Włoskich wyborach. W tym wypadku często podkreślano jej niechęć do osób LGBT i jej słowa: Chcą, byśmy byli rodzicem 1, rodzicem 2, płcią LGBT […], przez co znalazła się tak wysoko w naszym zestawieniu. Trzecim pikiem informacyjnym jest Parada Równości z 24 czerwca. 

Istotne jest to, że po skandalicznych słowach prezesa Kaczyńskiego na wiecu w Bielsku Podlaskim 4 lipca, który bycie osobą trans nazwał modą, media stanęły na wysokości zadania. Wiele mediów emitując słowa z konferencji, opatrywało je krytycznym komentarzem.

Prasa 

Pomimo braku narzędzi prawnych do reagowania w przypadku nienawistnych artykułów w prasie to nadal prowadzimy jej monitoring. Odnotowaliśmy 621 materiałów negatywnych, 583 pozytywne, 2532 neutralne. Dominuje tu prasa ogólnopolska 

1. Nasz Dziennik aż 95 audycji z wydźwiękiem negatywnym 
2. Do Rzeczy z 89 wzmiankami  z wydźwiękiem negatywnym 
3. Sieci Prawdy z 79 wzmiankami z wydźwiękiem negatywnym 

Na odnotowanie zasługuje fakt, że część transfobicznych artykułów w prawicowej prasie została sfinansowana ze środków Funduszu Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości . W szczególności chcielibyśmy zwrócić tutaj uwagę na Urszulę Wróbel z Naszego Dziennika, która jest liderką, jeżeli chodzi o okładkowe artykuły o negatywnym wydźwięku (od maja do grudnia 2022 było ich 12).  To tylko kilka z jej tytułów: Chcą zalegalizować handel dziećmi, Deprawacja w kinie, Szaleństwo gender, Kto nie chce bronić Polski. 

Naruszenia

W 2022 r. w ramach działań monitoringowych Fundacja Basta złożyła 7 wniosków do KRRiT o wszczęcie postępowania administracyjnego z przesłanki homofobicznej mowy nienawiści. Trzy materiały pochodziły z Radia Maryja (wszystkie trzy z audycji Aktualności Dnia), dwa z Telewizji Trwam i co najbardziej niepokojące dwa z TVP Info (oba z programu Michała Rachonia Jedziemy). Wszystkie te materiały dotarły do około 700 tysięcy odbiorców. Ekwiwalent Reklamowy wyniósł ok. ćwierć miliona złotych. To znaczy, że jeżeli chcielibyśmy stworzyć homofobiczną kampanię i kupić, propagandowe reklamy w tym czasie antenowym, musielibyśmy wydać 258 tysięcy złotych. Na dzień publikacji raportu Krajowa Radia Radiofonii i Telewizji nie ukarała żadnego z nadawców. Rada odmawia fundacji prawa do wszczęcia postępowania administracyjnego, dlatego z powodu bezczynności organu złożyliśmy 3 skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Treść wniosków

Jedziemy w TVP Info
z J. Jakimowiczem

Pierwszy z naszych wniosków dotyczył programu a Jedziemy w TVP Info, w trakcie którego wyemitowano nagranie Jarosława Jakimowicza, w którym usuwa on z elewacji budynku tęczową flagę, określając ją kilkukrotnie gównem i wyrzucając tę flagę w krzaki. Nie spotkało się to z potępieniem redaktora prowadzącego program ani gości zgromadzonych w studiu. W tej sprawie 6 listopada złożyliśmy skargę na bezczynność KRRiT. 

Aktualności Dnia w Radiu Maryja
z ks. prof. Pawłem Bortkiewiczem

Drugim materiałem, który zgłosiliśmy, była rozmowa z ks. prof. Pawłem Bortkiewiczem. W dniu 31.05.2022 r. na Antenie Radia Maryja w Aktualnościach Dnia ks. Bortkiewicz tłumaczył słuchaczom, co jego zdaniem oznacza miesiąc dumy. W trakcie audycji pochwalał zachowanie mieszkańca Warszawy, który zamalowywał plakaty z całującymi się parami homoseksualnymi. Stwierdził, że jest dumnym transfobem i homofobem. 6 listopada ubiegłego roku złożyliśmy skargę na bezczynność KRRiT. 

Aktualności Dnia w Radiu Maryja
z Marcinem Romanowskim

Kolejną audycją była rozmowa w Aktualnościach Dnia Radia Maryja z Marcinem Romanowskim, wiceministrem sprawiedliwości. Rozmowa ta dotyczyła kwestii relacji między prawem unijnym a prawem krajowym w zakresie prawa rodzinnego, w tym działań Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Komisji Europejskiej w kwestiach dotyczących praw osób ze społeczności LGBT+. W trakcie tej rozmowy padło wiele homofobicznych stwierdzeń. Podczas tego wywiadu minister twierdził, że regulacje w zakresie adopcji dzieci przez pary jednopłciowe to zinstytucjonalizowana dewiacja. W dalszej części swojej wypowiedzi kwestionował nazywanie związków jednopłciowych związkami, mówiąc o nich per związki w cudzysłowie, oraz kwestionował możliwość zawierania jednopłciowych małżeństw w innych państwach, stwierdzając, że trudno to określić przecież małżeństwem.  W tym wypadku warto zwrócić uwagę, że powyższe aktualności dnia po naszej skardze zniknęły ze strony internetowej Radia Maryja (wszystkie inne rozmowy są nadal dostępne). W związku z brakiem reakcji na nasz wniosek, tak jak w przypadku poprzednich spraw 6 listopada złożyliśmy skargę na bezczynność. 

Aktualności Dnia w Radiu Maryja
z dr. Arturem Dąbrowskim

Kolejna audycja również w Aktualnościach dnia  to rozmowę z dr. Arturem Dąbrowskim, rzecznikiem Akcji Katolickiej w Polsce. Rozmowa dotyczyła planowanego na lipiec 2022 r. Marszu Równości w Częstochowie i inicjatywy Akcji Katolickiej pn. Broń Królowej będącej odpowiedzią na Marsz Równości w Częstochowie. Na początku tego roku złożyliśmy w tej sprawie ponaglenie. 

Jedziemy w TVP Info
z Michałem Rachoniem

Następnym wnioskiem jest ten złożony za fragment programu Jedziemy w TVP Info. Wyemitowano w nim materiał, w którym przedstawiono nagranie z kamery umieszczonej przed wejściem do jednego z legnickich klubów. W materiale tym widać, jak spacerujący z rodziną mężczyzna zrywa wiszącą przy wejściu flagę LGBT, a w komentarzu materiału wskazano, że mężczyzna ten został zidentyfikowany jako żołnierz Wojsk Obrony Terytorialnej. Z przytoczonych słów rzecznika prasowego dowództwa WOT wynika z kolei, że jeśli to się potwierdzi, to zostanie wydalony ze służby. W dalszej części audycji prowadzący program Michał Rachoń i jego goście komentują ten materiał, a w szczególności krytycznie odnoszą się do zapowiedzi ukarania mężczyzny. W tej sprawie na początku roku złożyliśmy ponaglenie do KRRiT. 

Polski Punkt Widzenia w Telewizji Trwam
z dr Magdalena Czarnik

Szóstym materiałem jest rozmowa w Polskim Punkcie Widzenia na antenie Telewizji Trwam z dr Magdalena Czarnik, prezeską stowarzyszenia Rodzice Chronią Dzieci. Rozmowa ta dotyczyła działań stowarzyszenia w kontekście edukacji włączającej i rzekomych zagrożeń, jakie z tego typu edukacji płyną. Magdalena Czarnik w kontekście organizacji LGBT stwierdziła, że coraz więcej tego typu organizacji działa w Polsce a ich działanie to nie tylko zagrożenie dla dzieci, ale zagrożenie tak naprawdę dla całego społeczeństwa, z tego względu, że ideologia organizacji LGBT+ uderza w struktury całego społeczeństwa. Następnie stwierdziła, że ukrytym celem organizacji LGBT+, jest: zniszczenie instytucji małżeństwa i rodziny, i jest to cel, który dotyczy nie tylko dzieci, cel jest długofalowy i… dotyczy całego społeczeństwa. W tym wypadku również na początku tego roku złożyliśmy ponaglenie. 

Informacje Dnia w Telewizji Trwam
na temat zmiany prawa w Słowenii

Ostatnim materiałem jest reportaż  Informacji Dnia, na antenie Telewizji Trwam. Poruszono w nim temat zmian prawa w Słowenii, umożliwiających zawieranie małżeństw przez pary jednopłciowe. Prowadzący audycję, zapowiadając przygotowany reportaż, stwierdziła, powołując się na autorytet pedagogów, że możliwość zawierania małżeństw przez pary homoseksualne oraz możliwość adoptowania dzieci przez osoby homoseksualne to krzywdzenie dzieci. W wyemitowanym następnie materiale jego autor powtórzył te słowa, powtarzając, że takie regulacje prawne to systemowe krzywdzenie oraz sposób destabilizacji rodziny i człowieka. Następnie w materiale wykorzystano wypowiedź dr. Aleksandra Kozickiego, politologa, który stwierdził, że takie zmiany w prawie skutkują rozkładem nie tylko często osobowości czy grup społecznych, ale rozkładem cywilizacji, którą nazywamy cywilizacją łacińską. Warto odnotować, że omawiana audycja nie jest tak jak w innych wypadkach programem publicystycznym a informacyjnym.